Οι λογοτέχνες των μικρών χωρών

Τα κείμενα του βιβλίου, όπως αναφέρει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του, "είναι μικρογραφίες μεγάλων θεμάτων της πνευματικής ζωής, που προσπαθούν να κλείσουν στις λίγες σελίδες τους την ουσία διεξοδικών μελετημάτων."

Στο απόσπασμα που παραθέτω από το βιβλίο εντύπωση προκαλεί η αισιοδοξία που είναι διάχυτη σ' αυτό σχετικά με τις δυνατότητες των μικρών χωρών στο χώρο της λογοτεχνίας.

"Το θέμα είναι πελώριο, ο χώρος πολύ περιορισμένος. Αυτή, βλέπετε, τη μοίρα έχουν οι λογοτεχνίες των μικρών χωρών. Να μη μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους ούτε με την άνεση ενός "μάρτυρος υπερασπίσεως". Ωστόσο, αμέσως πρέπει να διατυπώσουμε ένα βασικό ερώτημα και πριν προχωρήσουμε να απαντήσουμε σε τούτο το ερώτημα. Βέβαια, λογοτεχνία έχουν όλοι οι λαοί και όλες οι χώρες. Έχουν όμως επίδραση οι λογοτεχνίες των χωρών που λέγονται μικρές είτε για την έκτασή τους είτε για τον πληθυσμό τους; Δυο και μόνο παραδείγματα κάνουν εύκολη την απόκρισή μας. Το θέατρο του Ίψεν, συγγραφέα μικρής χώρας, και τα βιβλία που έγραψε για τα παιδιά άλλος συγγραφέας μικρής χώρας, ο Άντερσεν. Νορβηγός ο ένας, Δανός ο άλλος. Ολόκληρη θεατρική σχολή διαμόρφωσε, με την έντονη επίδρασή του, το θέατρο του Ίψεν στις τέλος του περασμένου αιώνα και στις αρχές του αιώνα μας, πλούσια παιδική βιβλιοθήκη, σε παγκόσμια κλίμακα, έχουμε από την εποχή που ο Άντερσεν έγραψε τις μοναδικές σελίδες του για το παιδί. Την επίδραση και των δύο αυτών λογοτεχνών ούτε το μέγεθος της χώρας τους την εμπόδισε ούτε η γλώσσα τους. Και όλοι ξέρουμε πως και η Νορβηγία και η Δανία ανήκουν στις μικρές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και δεν αγνοούμε ότι, ακόμη και σήμερα που η επικοινωνία των λαών είναι μεγάλη, μετρημένοι στα δάχτυλα γνωρίζουν νορβηγικά και δανικά. Είχαν όμως μια σπάνια τύχη αυτές οι δύο λογοτεχνίες, εκτός φυσικά, από την ποιότητά τους, που ίσως δε θα ήταν αρκετή για τη διάδοσή τους. Ένας σπουδαίος μελετητής των ευρωπαϊκών λογοτεχνιών, σοφός και πολύγλωσσος, - διάβαζε, έγραφε και μιλούσε τέσσερις ή πέντε γλώσσες, - ο Δανός Γ. Μπραντές, αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος από την πνευματική του δραστηριότητα στην προβολή της λογοτεχνίας των σκανδιναυικών χωρών. Τι αξία είχε η προσφορά αυτή το είδαμε και πολύ το εκτιμήσαμε και στην Ελλάδα, όταν πριν από πενήντα περίπου χρόνια άρχισαν να μεταφράζονται στη γλώσσα μας χαρακτηριστικά έργα από τις λογοτεχνίες αυτών των χωρών. Δεν πληροφορηθήκαμε μόνο ποια είναι η στάθμη του πνευματικού πολιτισμού της Νορβηγίας και της Δανίας, - αυτό μπορεί να το ξέραμε κι από άλλες πηγές,- είχαμε ένα άλλο κέρδος, πολύ σημαντικότερο: Εγνωρίσαμε την ψυχή αυτών των λαών, δηλαδή εκάναμε αληθινή γνωριμία μ' αυτούς τους λαούς."

Πέτρου Χάρη

ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ
ΜΕ
ΦΙΛΟΥΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Τ. ΠΙΤΣΙΛΟΣ
1987

Σύγχρονη αρχιτεκτονική και κλασική ομορφιά

Με αφορμή κάποια νεόκτιστα κτίρια στην πόλη της Θεσσαλονίκης, τα οποία αποτέλεσαν αντικείμενο σχολιασμού και μερικές φορές κριτικής από τους δημότες της πόλης μας, αλλά και λόγω της δικής μου ενασχόλησης με το design γενικότερα, παρατήρησα τις κατασκευές στα κτίρια των σύγχρονων αρχιτεκτόνων μελετώντας τις επιρροές που δέχθηκαν τα τελευταία χρόνια από πρόσφατους δημιουργούς και που αφορούν περισσότερο το αστικό τοπίο.

Πολλές φορές έχουμε ακούσει να λένε για τα μοντέρνα κτίρια, ότι παρόλο που είναι χτισμένα με όλους τους κανόνες της σύγχρονης αισθητικής και με όλους τους λειτουργικούς χώρους και επεμβάσεις οικολογικές, ότι δεν είναι όμορφα, ότι δεν εναρμονίζονται με το περιβάλλον τους.

Στη Θεσσαλονίκη έχει πρόσφατα κτιστεί το Μέγαρο Μουσικής και το νέο Δημαρχείο και αναρωτιόμουν πώς θα μπορούσε να είναι εξωτερικά ένα κτίριο ώστε να αρέσει στους Θεσσαλονικείς συγκεκριμένα, που να μην τους ξενίζει και να είναι ταυτόχρονα τόσο σύγχρονο που θα κάνει κάθε επισκέπτη της πόλης να παραδεχθεί ότι η πόλη έχει αναβαθμιστεί τουλάχιστον ως προς την εμφάνισή της.

Ε, λοιπόν ένα φωτεινό παράδειγμα συγκερασμού των εποχών, που κατά την ταπεινή μου άποψη, θα κάνει και τους πιο απαιτητικούς να αλλάξουν άποψη είναι η Νέα Πτέρυγα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Το ΜΚΤ στεγάζεται σε δύο ξεχωριστά κτίρια, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους εσωτερικά: στο Κεντρικό Κτίριο βρίσκονται οι αίθουσες των μόνιμων συλλογών και η Νέα Πτέρυγα του μουσείου, ενώ στο Μέγαρο Σταθάτου φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις.

Παρατηρούμε ότι το Μέγαρο Σταθάτου μοιάζει με τα περισσότερα μέγαρα στα οποία έχει συνηθίσει το μάτι του Έλληνα και παραπέμπει στον αρχαίο ελληνικό πνεύμα.

Αντίθετα η Νέα Πτέρυγα έχει στοιχεία σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Το κτίριο είναι καλυμένο με λευκό μάρμαρο και δεν ξεχωρίζει "σαν τη μύγα μες στο γάλα" ανάμεσα στις ανοιχτόχρωμες κατοικίες μας παραπέμποντας στην κλασική αρχαιότητα, ενώ οι μεγάλες επιφάνειες των τοίχων είναι γυάλινες, όπως στους ουρανοξύστες και στα περισσότερα μοντέρνα κτίρια. Το γεγονός ότι τα τζάμια βρίσκονται ελαφρά πιο μέσα σε σχέση με την είσοδο δίνει βάθος και τρισδιάστατη όψη κάνοντάς το να μοιάζει περισσότερο με τεράστιο γλυπτό του κυβισμού παρά ένα κομμάτι μπετόν.

Αγαπητοί μου αναγνώστες, το μόνο που κάνει τον αρχιτέκτονα να μη σχεδιάσει ένα παρόμοιο κτίριο είναι το οικονομικό θέμα, καθώς όλοι θα αναρωτηθούν "ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο;". Πράγματι, σε τι φταίει ο δυστυχής αρχιτέκτονας, που έχει την τύχη ή ατυχία, αφού έκανε τεράστια προσπάθεια να καμφθούν οι δυσκολίες και οι περιορισμοί, στο τέλος να ακούσει αντί για ευχαριστώ -τη δικαιολογημένη από μια άποψη- γκρίνια των φορολογούμενων και ταλαιπωρημένων πολιτών; Εάν θέλουμε να έχουμε όμορφα οικοδομήματα στην πόλη μας, αξιόλογα που να ικανοποιούν την αισθητική και των Ελλήνων κατοίκων αλλά των επισκεπτών της πόλης, θα πρέπει να πάρουμε για παράδειγμα κτίρια τα οποία ήδη υπάρχουν σε άλλες πόλεις και να τα αναδείξουμε, ώστε να μη μετανοιώνουμε για τις όποιες επιλογές μας κατόπιν εορτής.

Παραθέτω κάποιες πληροφορίες από την επίσης καλαίσθητη ιστοσελίδα του μουσείου:

Υστερα από είκοσι χρόνια λειτουργίας, το Μουσείο
Κυκλαδικής και Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης αποφά-
σισε το 2007 να αναδιαρθρώσει τις μόνιμες συλλο-
γές του, δηλαδή τις εκθέσεις των αρχαιοτήτων που βρίσκο-
νταν όχι μόνο στο κύριο, σύγχρονο κτίριο (επί της οδού Νε-
οφύτου Δούκα 4) και μάλιστα στους τρεις ορόφους του (2ο,
3ο και 4ο), πάνω από την περίφημη συλλογή των Κυκλαδι-
κών στον 1ο όροφο, αλλά και αυτές στο Μέγαρο Σταθάτου
(επί των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου 1)
Το Μουσείο Κυκλαδικής και Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης
είναι ένα κατ’ εξοχήν θεματικό μουσείο. Κέντρο του αποτελεί
ο πρωτοκυκλαδικός πολιτισμός και το Αιγαίο, ενώ η ανάπτυ -
ξή του κινείται λογικά σε ομόκεντρους κύκλους που περι-
λαμβάνουν α) τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της μητροπολι-
τικής Ελλάδας και των νησιών και β) τον κυπριακό πολιτισμό
ως κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου. "

Καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

Βιβλίο: Χένρι Μίλερ

ΧΕΝΡΙ ΜΙΛΕΡ
Ο ΚΟΛΟΣΣΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΟΥΣΙΟΥ
ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ - ISBN 960-375-765-9

Στο βιβλίο ο Μίλερ περιγράφει με πολύ ωραίο τρόπο τις εντυπώσεις του από την Ελλάδα από την οποία είχε μείνει τόσο ευχαριστημένος, ώστε δεν παρέλειψε να αναφερθεί αρκετές φορές στην ευτυχία που ένιωσε να τον πλημμυρίζει κατά την παραμονή του στη χώρα:

"Δεν περάσαμε από τον Ισθμό της Κορίνθου, επειδή είχαν γίνει κατολισθήσεις. Ουσιαστικά κάναμε το γύρο της Πελοποννήσου. Το δεύτερο βράδυ σταματήσαμε στην Πάτρα, απέναντι από το Μεσολόγγι. Από τότε ήρθα πολλές φορές σε αυτό το μέρος, πάντα την ίδια περίπου ώρα, και πάντα δοκίμαζα την ίδια γοητεία. Πηγαίνεις κατευθείαν σ' ένα μεγάλο ακρωτήρι, σαν βέλος μπηγμένο στο πλευρό του βουνού. Τα ηλεκτρικά φώτα, αραδιασμένα κατά μήκος της θάλασσας, δημιουργούν ένα γιαπωνέζικο σκηνικό: σε όλα τα ελληνικά λιμάνια υπάρχει κάτι το αυτοσχέδιο στο φωτισμό, κάτι που δίνει την εντύπωηση ότι επίκειται κάποια γιορτή. Καθώς μπαίνεις στο λιμάνι, έρχονται να σε προϋπαντήσουν μικρές βάρκες: είναι γεμάτες επιβάτες και αποσκευές και ζώα και στρώματα και έπιπλα. Οι βαρκάρηδες, όρθιοι, μάλλον σπρώχνουν παρά τραβούν κουπί. Δείχνουν να μην κουράζονται καθόλου, μεταφέροντας τα βαριά τους φορτία καταπώς θέλουν με επιδέξιες και σχεδόν ανεπαίσθητες κινήσεις των καρπών τους. Καθώς πλευρίζουν ξεσπάει πανδαιμόνιο. Όλοι πάνε σε λάθος κατεύθυνση, όλα είναι μπερδεμένα, χαοτικά, ακατάστατα. Όμως κανένας δεν χάνεται ποτέ ούτε τραυματίζεται, ούτε κλεψιές γίνονται, ούτε γροθιές ανταλλάσσονται. Είναι ένα είδος αναταραχής που οφείλεται στο ότι για τον Έλληνα κάθε γεγονός, ανεξαρτήτως του πόσο κοινό είναι, είναι πάντα μοναδικό. Κάνει πάντα το ίδιο πράγμα σαν να το κάνει για πρώτη φορά. Είναι περίεργος, άπληστα περίεργος, και πειραματικός. Πειραματίζεται προς χάρη του πειραματισμού, όχι για να επιτύχει έναν καλύτερο ή πιο αποτελεσματικό τρόπο. Του αρέσει να φτιάχνει πράγματα με τα χέρια του, με όλο του το κορμί, με την ψυχή του, θα μπορούσα να πω. Έτσι ο Όμηρος εξακολουθεί να ζει. Παρόλο που δεν έχω διαβάσει ούτε μια αράδα από τον Όμηρο, ο σημερινός Έλληνας ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει. Μάλλον είναι πιο Έλληνας απ' ό,τι ήταν. (...) Ποτέ πριν δεν είχα δει τέτοιον ουρανό. Ήταν υπέροχος. Ένιωσα εντελώς αποξενωμένος από την Ευρώπη. Είχα μπει σ' ένα καινούργιο πραγματικό βασίλειο ως ελεύθερος άνθρωπος - όλα είχαν συνταιριαστεί για να κάνουν την εμπειρία μοναδική και γόνιμη. Χριστέ μου, ήμουν ευτυχισμένος. Αλλά για πρώτη φορά στη ζωή μου ήμουν ευτυχισμένος με πλήρη συνείδηση ότι ήμουν ευτυχισμένος. Είναι καλό να είσαι απλώς ευτυχισμένος, είναι λίγο καλύτερο να ξέρεις ότι είσαι ευτυχισμένος, αλλά το να καταλαβαίνεις ότι είσαι ευτυχισμένος και να ξέρεις γιατί και πως, με ποιον τρόπο, λόγω ποιας αλληλουχίας γεγονότων ή περιστάσεων, και να εξακολουθείς να είσαι ευτυχισμένος, να είσαι ευτυχισμένος υπαρξιακά και συνειδητά, ε, αυτό είναι πέρα από την ευτυχία, αυτό είναι μακαριότητα, κι αν έχεις έστω και λίγη λογική, θα έπρεπε να αυτοκτονήσεις στη στιγμή και να τελειώνεις. Κι έτσι ήμουν - αλλά δεν είχα τη δύναμη ή το κουράγιο να σκοτωθώ επιτόπου. Κι ευτυχώς που δεν το έκανα, γιατί επρόκειτο να έρθουν μεγαλύτερες στιγμές, πέρα ακόμα και από τη μακαριότητα, στιγμές που αν είχε κάποιος προσπαθήσει να μου τις περιγράψει πιθανόν να μην τον είχα πιστέψει. Δεν ήξερα τότε πως μια μέρα θα στεκόμουν μπροστά στις Μυκήνες ή στη Φαιστό, ή πως θα ξυπνούσα κάποιο πρωινό και κοιτάζοντας μέσα από ένα φινιστρίνι θα έβλεπα με τα ίδια μου τα μάτια τον τόπο για τον οποίο είχα γράψει σ' ένα μου βιβλίο αλλά που ποτέ δεν ήξερα ότι υπήρχε ούτε ότι είχε το ίδιο όνομα με αυτό που του είχα δώσει με τη φαντασία μου. Στην Ελλάδα σού συμβαίνουν θαυμαστά πράγματα - θαυμαστά καλά πράγματα, που δεν μπορεί να συμβούν πουθενά αλλού στον κόσμο. Με κάποιον τρόπο, σχεδόν σαν Εκείνος να έγνεφε συναινετικά, η Ελλάδα παραμένει κάτω από την προστασία του Δημιουργού. Οι άνθρωπο μπορεί να έχουν τις μικρότητές τους, τις μάταιες σκοτούρες τους, ακόμα και στην Ελλάδα, αλλά η μαγεία του Θεού επενεργεί ακόμη, και, αδιάφορο με το τι κάνει ή προσπαθεί να κάνει η φυλή του ανθρωπου, η Ελλάδα συνεχίζει να είναι μία ιερή περιοχή - και η πίστη μου είναι ότι θα παραμείνει έτσι μέχρι το τέλος."